سدیم متابی‌سولفیت
سدیم متابی‌سولفیت یا سدیم پیروسولفیت یا سدیم دی سولفیت به انگلیسیی Sodium metabisulfite یک ترکیب غیر آلی می باشد.
سدیم متابی‌سولفیت در سیستم نامگذاری IUPAC، برم. ای. سدیم متابی‌سولفیت نامیده می‌شود که گاهی اوقات به عنوان دی سدیم (metabisulfite) نیز نامیده می‌شود.
سدیم متابی‌سولفیت اکثراً به عنوان یک عامل ضد عفونی‌کننده، آنتی اکسیدان و نگهدارنده استفاده می‌شود.
خصوصیات سدیم متابی‌سولفیت
فرمول مولکولی Na2S2O5 Na-O-(S=O)-O-(S=O)-O-Na
جرم مولی 190.107 g/mol
شکل ظاهری white powder
چگالی 1.48 g/cm3
دمای ذوب >170 °C (begins at 150 °C)
انحلال‌پذیری در آب 54 g/100 ml
سدیم متابی سولفیت پودر کریستال شده سولفور دی‌اکسید با چگالی بین 1 تا 1.2 Kg/l است و در دمای بالای 120 °C تجزیه می گردد. اگر محفظه‌ای که محلول در آن واقع شده کاملاً عایق بندی نشده باشد به سرعت با رطوبت هوا ترکیب شده و اکسیده می گردد. مقدار آب جذب شده توسط محصول در محفظه بسته به میزان نفوذ بستگی دارد که آن نیز به نوبه خود به درجه حرارت و رطوبت نسبی بستگی دارد. در شرایط نگهداری غلط ، ممکن است به تشکیل دانه‌های سخت در محصول منجر گردد. تمام انواع سدیم متابی سولفیت به راحتی در آب حل می‌شوند. در محلولهای آبی به شکل سدیم بی سولفیت است.
تهیه سدیم متابی‌سولفیت
سدیم متابی سولفیت را می‌توان از تبخیر محلول سدیم سولفیت اشباع شده با گاز دی‌اکسید گوگرد تهیه نمود:
2 HSO3- ⇌ H2O + S2O52-
که در نهایت Na2S2O5 جامد بجا می‌ماند.
ساختار شیمیایی سدیم متابی‌سولفیت
آنیون ترکیبی از دی تیونیت (S2O42-) و دی تیونات (S2O62-). است. آنیون شامل گروهی SO2 است که با گروهی SO3 پیوند یافته با بار منفی که در سمت منتهی به SO3 قرار دارد. طول پیوند S-S حدود 2.22 Å و پیوند S-O" تیونیت " و " تیونات " دارای طول 1.46 و 1.50 Å می‌باشد.
خواص شیمیایی سدیم متابی‌سولفیت
سدیم متابی سولفیت در ترکیب با آب باعث جذب اکسیژن موجود در آب و آزاد شدن گاز دی‌اکسید گوگرد (SO2) می گردد که باعث ایجاد بوی نامطبوعی گردیده و تنفس را دچار مشکل می نماید . آزاد کردن دی‌اکسید گوگرد باعث تبدیل سدیم متابی سولفیت به یک عامل کاهنده قوی در آب گشته و به همین دلیل نبایستی در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها ریخته شود چون به‌طور جدی باعث مختل شدن زندگی حیوانات و گیاهان می گردد. به همین دلیل میزان استفاده از سدیم متابی سولفیت به شدت کاهش یافته و به جای آن حاملهایی چون پیروکسید هیدروژن با تأثیری مشابه و بدون بو جهت استریلیزاسیون تجهیزات استفاده می گردد.
سدیم متابی سولفیت در ترکیب با اسیدها موجب آزاد شدن دی‌اکسید گوگرد می گردد :
Na2S2O5 + 2 HCl → 2 NaCl + H2O + 2 SO2
در حرارت بالا نیز این ترکیب دی‌اکسید گوگرد آزاد کرده و سدیم سولفیت به جا می گذارد :
Na2S2O5 → Na2SO3 + SO2
کاربردهای سدیم متابی‌سولفیت
- به عنوان یک نگهدارنده و آنتی اکسیدان در مواد غذایی استفاده می‌شود و هم چنین به عنوان E223 شناخته می‌شود.
- ( در افرادی که به سولفیتها حساسیت دارند ممکن است باعث بروز واکنش‌های آلرژیک ، از جمله واکنش‌های تنفسی در افراد مبتلا به آسم ، آنافیلاکسی و سایر واکنش‌های آلرژیک، گردد. )
- سدیم متابی سولفیت و پتاسیم متابی سولفیت یکی از مواد اولیه در قرصهای Campden است که در ساخت شراب و آبجو استفاده می گردد.
- مصرف روزانه قابل قبول برای هر کیلو گرم وزن بدن ، 0.7 mg است. سدیم متابی سولفیت عوارض جانبی نداشته و در کبد به وسیلهٔ اکسیداسیون به سولفات بی ضرر تبدیل شده و توسط ادرار دفع می گردد.
- در صنایع شیمیایی و دارویی برای مقاصد مختلفی همچون عامل کاهنده در تصفیه و جداسازی آلدئیدها و کتونها ، جهت از بین بردن زباله‌های حاوی برم حاصل از تهیه رنگ استفاده می گردد.
- جهت حذف کلر اضافی در آب آشامیدنی
- جهت تمیز کردن غشاهای اسمز معکوس آب آشامیدنی در سیستم‌های آب شیرین کن
- جهت پاکسازی تجهیزات در آبجوسازی خانگی
- در موارد خاص جهت از بین بردن اکسیژن از آب تغذیه دیگهای بخار آب
- در تصفیه فاضلاب برای مثال از گیاهان آبکاری، جهت خنثی کردن اسید کرومیک جهت حذف کلر اضافه در خنثی‌سازی سیانیدها
- جهت تمیز کردن و سفید کردن پشم ، جوت و سایر الیافهای گیاهی
- در رنگرزی پارچه و چاپ برای آماده‌سازی فتس نیلی و حل کردن دیگر رنگها
- جهت حل کردن عصاره‌های دباغی
- در ساخت کاغذ جهت سفید کردن خمیر چوب
- در صنایع عکاسی و فیلم جهت آماده‌سازی حلالهای مناسب برای حمام تثبیت‌کننده اسیدی
- اضافه شده به محلولهای بی حس‌کننده موضعی ( لیدوکائین و غیره ) جهت جلوگیری از اکسیده شدن آدرنالین تنگ‌کننده عروق موجود در آن‌ها و در نتیجه افزایش طول عمر محلول
- به عنوان یک excipient در برخی از قرص ها، مانند پاراستامول استفاده می‌شود. تقریباً 0.5 mg در epinephrine autoinjectors مانند EpiPen استفاده می‌شود.
- همچنین به منظور رسوب طلا از اسید طلایی (طلا محلول در تیزاب سلطانی) استفاده می‌شود.
- به عنوان یک عامل سفیدکننده در تولید کرم نارگیل استفاده می‌شود
- به عنوان یک منبع تولید SO2 (مخلوط شده با هوا یا اکسیژن) برای تخریب سیانید در فرایندهای سیانیداسیون طلا تجاری استفاده می‌شود.
- یکی از جنبه‌های بسیار مهم مرتبط با سلامت این ماده آنست که می‌توان آن را به لام خون در یک آزمون تشخیص کم خونی داسی شکل ( یا هر بیماری مشابه دیگر در تغییر شکل هموگلوبین ) اضافه نمود. مواد باعث از بین رفتن سلول‌های داسی شکل ( طی یک پلیمریزاسیون پیچیده) شده و بنابراین وجود یا عدم وجود بیماری تأیید گردد.
ایمنی
اثرات بیولوژیکی :
تمامی نمونه‌های سدیم متابی سولفیت دارای مقدار کمی SO2 بوده که موجب تحریک چشم و دستگاه تنفسی می گردد. در تماس با اسیدها ممکن است مقادیر خطرناکی از SO2 تولید گردد.
در نمونه‌های آبی ، سدیم بی سولفیت باعث کاهش شدید اکسیژن شده و ممکن است به موجودات آبزی آسیب برساند.
برگرفته از سایت ویکی پدیا
سدیم دی سولفیت مرک یا سدیم متابی‌سولفیت مرک
مختصر: Sodium disulfite
کد محصول مرک: 106528
درصد خلوص: ACS,Reag. Ph Eur
اسم دوم: Sodium metabisulfite, Sodium pyrosulfite, Disulfite, Pyrosulfite
سدیم متا بی سولفیت،سدیم پیروسولفیت،دی سولفیت،پیرو سولفیت
فرمول: Na2O5S2
C A S NUMBER : 7681-57-4
مولار: 190.11 g/mol
قابلیت محلول شدن: 650 g/l (20 °C)
درجه ذوب: 150 °C (decomposition)
انبوهی: 2.36 g/cm3 (20 °C)
میزان اسیدی: 4.0 - 4.8 (50 g/l, H2O, 20 °C)
فروش در پکیج های 100 گرمی و 500 گرمی و 1 کیلویی و 5 کیلویی و50 کیلویی